Astma jest najczęstszą chorobą przewlekłą wśród dzieci w której alergiczny stan zapalny w
oskrzelach powoduje ich zwężenie, a to w znacznym stopniu upośledza wydolność oddechową
chorego. W zależności od stopnia zaawansowania choroby dziecko ma napady świszczącego
oddechu oraz występującą z różną częstotliwością duszność. Astma u dzieci spowodowana jest
zwykle przez czynniki alergiczne: pokarmy, roztocza kurzu domowego, pyłki roślin, a czynnikiem
inicjującym napad astmy może być stres, zimne powietrze, a także wysiłek fizyczny. Występujący u
osób z astmą wysiłkowy skurcz oskrzeli może występować również u osób bez zdiagnozowanej
astmy.
Astma często stanowi dla dzieci barierę przed uczestnictwem w aktywności fizycznej, a to może prowadzić do takich problemów jak obniżona ogólna sprawność fizyczna czy obniżona jakość życia. Jak wykazały badania, niski poziom aktywności fizycznej może być sam w sobie czynnikiem zaostrzającym objawy astmy.
Według statystyk prawie 10 % sportowców cierpi na astmę, a wśród nich są tacy sportowcy jak piłkarz David Beckham, pływak Mark Spitz, koszykarz Dennis Rodman, a także polscy sportowcy jak Robert Korzeniowski czy Otylia Jędrzejczak. Wszyscy oni swoimi osiągnięciami sportowymi jasno pokazują, że astma to nic wstydliwego, że można z tym żyć, a nawet uprawiać profesjonalnie sport na najwyższym światowym poziomie.
Niestety, jak wykazują badania w Polsce około 70 % dzieci z astmą nie podejmuje żadnych wysiłków fizycznych i nie uczestniczy w zajęciach wychowania fizycznego w szkole. A to ogromny błąd, bowiem wysiłek fizyczny, podobnie jak w przypadku astmatyków – sportowców, jest nie tyle możliwy, co nawet wskazany. Lepsza kondycja wprost przekłada się na mniejszą podatność na infekcje, a sam pacjent łatwiej znosi momenty zaostrzeń astmy.
Piłka nożna jest jednym z najpopularniejszych sportów wśród dzieci. Uczestnictwo w zajęciach ruchowych odpowiednio dobranych do możliwości dzieci z astmą jest dla nich bardzo atrakcyjne i chętnie w nich biorą udział. Poprawa ich kondycji, zmniejszenie nasilenia objawów astmy i tym samym poprawa ogólnej jakości życia są tu silnym czynnikiem motywującym. Badania wykazały, że najważniejszym czynnikiem motywującym dzieci z astmą do wysiłku jest element zabawy i przyjemności z aktywnego uczestnictwa w grze.
Badacze wykazali, iż wysiłki interwałowe na poziomie 80% HR max są dobrze tolerowane przez dzieci i prowadzą do istotnej poprawy ogólnej sprawności fizycznej. Inne badania wykazały, że trening fizyczny ma pozytywny wpływ na wydolność krążeniowo-oddechową oraz na poprawę jakości życia, zmniejszenie liczby ataków astmy i powysiłkowego zwężenia oskrzeli. Optymalna poprawa VO2max u dzieci z astmą może być uzyskana gdy program treningowy uwzględnia indywidualnie dobrane obciążenia, wysiłek trwa przynajmniej 120 min/tydzień podzielony na dwie lub trzy sesje z czasem trwania co najmniej 3 miesiące. Uważa się też, że kluczowym elementem warunkującym sukces jest intensywność treningu a nie sam jego rodzaj.
HIIT (High Intensity Interval Training) jest szczególnie polecaną metoda treningu dla osób z astmą. Ten typ treningu zawiera interwały, gdzie intensywny, krótkotrwały (do 1 minuty) wysiłek przeplatany jest dłuższymi okresami (3-5 minut) wysiłku o małej intensywności. Faza intensywnego wysiłku (np. szybki bieg) powoduje rozszerzenie oskrzeli, następnie w fazie małej intensywności oskrzela zaczynają się powoli kurczyć i wtedy następuje kolejna faza intensywnego wysiłku stymulującego rozkurcz oskrzeli. Tak więc dzieci z astmą mogą uprawiać biegi krótkie, a także gry zespołowe: siatkówka, piłka nożna, ręczna, koszykówka – gdzie intensywny wysiłek krótkotrwały jest przeplatany chwilami odpoczynku. Badania wykazały, że HIIT jest bezpieczny dla
i dobrze tolerowany przez młodzież z astmą.
Ważnym elementem uczestnictwa dzieci z astmą w zajęciach ruchowych jest podejście trenerów i równe traktowanie ich w stosunku do zdrowych rówieśników. Dzieci z astmą przez swoje ograniczenia, często czują się gorsze i słabsze, a odpowiednia motywacja ze strony trenera i poczucie równości w grupie rówieśników jest dla nich nieocenionym wsparciem w walce z chorobą.
Warunkiem bezpiecznego uczestnictwa dzieci z astmą w zajęciach sportowych jest przestrzeganie i
stosowanie następujących zasad:
– Stopień nasilenia objawów astmy powinien być dokładnie zdiagnozowany z odpowiednio dobranym
leczeniem farmakologicznym. Przed wysiłkiem w miarę konieczności należy stosować
odpowiednie leki wziewne
– Każda jednostka treningowa musi rozpocząć się od 10-15 minut rozgrzewki o umiarkowanym i
narastającym natężeniu
– Trening powinien mieć charakter wysiłków interwałowych, gdzie krótkotrwały, intensywny,
jednominutowy wysiłek powinien występować po 4 minutowym słabym wysiłku. W taki schemat
wpisuje się właśnie piłka nożna
– Obciążenie w czasie treningu powinno mieć natężenie nie większe niż submaksymalne (nie
przekraczające 80% HRmax), a program treningowy powinien uwzględniać indywidualnie dobrane obciążenia, wysiłek powinien trwać przynajmniej 120 min/tydzień podzielony na dwie lub trzy
części.
– Nie należy zmuszać dzieci z astmą do zbyt długotrwałego wysiłku w czasie, oraz wysiłku przy
niskich temperaturach otoczenia
– W przypadku wystąpienia niewielkich objawów duszności u dziecka należy przerwać wykonywanie
wysiłku i pozwolić dziecku zażyć środek rozkurczowy
– Rodzice powinni poinformować trenera o chorobie swojego dziecka, a także zaopatrzyć je w leki,
które dziecko powinno zażyć w przypadku wystąpienia duszności
AUTOR: dr Łukasz Oleksy
dr Łukasz Oleksy – Trener przygotowania motorycznego, fizjoterapeuta, informatyk. Prowadzi badania naukowe oraz kształci fizjoterapeutów i trenerów w dziedzinie rehabilitacji i sportu z zakresu wykorzystania obiektywnych metod diagnostyki narządu ruchu. Jest autorem licznych publikacji w renomowanych czasopismach zagranicznych m.in.: Manual Therapy, Gait and Posture, American Journal of Physical Medicine and Rehabilitation. Autor nowatorskich szkoleń z zakresu obiektywnej diagnostyki narządu ruchu oraz treningu funkcjonalnego. Wiedzę z zakresu nowoczesnego treningu funkcjonalnego i motorycznego zdobywał na wielu kursach i stażach, w tym zagranicznych np. w Australii. W kwietniu bieżącego roku przedstawi swoją pracę na temat oceny powrotu do sportu u piłkarzy po rekonstrukcji ACL podczas konferencji XXVIII Isokinetic Medical Group Conference „Football Medicine” na Wembley, w Londynie.
